Waarom leiders enge vragen moeten stellen

In een grijs verleden werkte ik bij een groot internationaal bedrijf. We hadden een leuk team en op de werkvloer heerste een informele sfeer. Maar wanneer de baas op bezoek kwam, deed iedereen ineens een stropdas om. En als hij ons een vraag stelde, kreeg hij nooit het hele verhaal te horen. Wij, hoogopgeleide mensen, hielden onze feedback en nieuwe ideeën liever voor onszelf. Niet goed voor ons, maar ook niet voor het bedrijf.

Een cultuur van volgers is lekker overzichtelijk: de baas zegt wat iedereen moet doen en niemand stelt moeilijke vragen. Maar zo’n cultuur is funest voor de ontwikkeling van je bedrijf. Je beste mensen voelen zich niet gehoord en lopen weg en je mist belangrijke signalen uit de markt, waardoor je steeds vaker achter het net vist. Dit kan uiteindelijk de doodsteek voor je bedrijf betekenen, zoals bijvoorbeeld met Nokia is gebeurd.

Reden genoeg om er als leidinggevende van een groeiend bedrijf voor te zorgen dat je mensen zich durven uit te spreken. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Als je schaapjesgedrag wilt voorkomen of doorbreken, dan zal je dingen moeten doen die soms tegennatuurlijk voelen. De volgende tips helpen je op weg.

Stel ‘enge vragen’

Volgens Dan Oblinger, luisterexpert en onderhandelaar bij gijzelingen, durven mensen zich pas uit te spreken wanneer jij ze het gevoel geeft dat daar ruimte voor is. Dat doe je door ‘spannende’ vragen te stellen. Probeer deze bijvoorbeeld eens: “Welke eigenschap heb ik die ons als team afremt?” Ook voor je mensen is dit een spannende vraag, dus je krijgt (de eerste keer) misschien niet gelijk een antwoord.

Als dat uiteindelijk toch gebeurt, is de enige reactie die je kunt geven: “Dankjewel voor je eerlijkheid. Ik ga erop reflecteren en kijken hoe ik mijn gedrag kan veranderen.” Hiermee laat je zien dat je hun mening waardeert en goed tegen kritiek kan, waardoor mensen zich steeds vrijer voelen om eerlijk te zijn.

Deel je twijfels

Vertel over je twijfels en stel vragen als je iets niet weet. Als je als leider kwetsbaar durft te zijn, geef je mensen het gevoel dat ze zelf ook hun ware gezicht kunnen laten zien. Dit kun je bijvoorbeeld doen in 1-op-1 gesprekken waarin je je zorgen deelt en de ander uitnodigt om mee te denken. Maar het kan ook via communicatietools als een interne podcast, zolang je je maar niet beperkt tot een dichtgetimmerd succesverhaal. Spannend? Tuurlijk. Maar, zoals managementconsultant Peter Block zegt: “Als je kwetsbaar bent, doe je niets anders dan erkennen wat de wereld allang weet.”

Gebruik de kracht van stilte

In onze westerse cultuur vinden we een stilte van vier seconden of langer heel ongemakkelijk, blijkt onder andere uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Toch kan stilte een zeer gunstig effect hebben. Je gesprekspartner zal de ‘ongemakkelijke’ stilte namelijk willen vullen. Wat je vaak ziet, is dat mensen op zo’n moment hun eerdere antwoord aanscherpen met een uitspraak als: “Wat ik eigenlijk probeer te zeggen…” Dan kom je tot de kern. Laat daarom eens bewust een of meerdere stiltes vallen in een gesprek. Zeker als je net een ‘enge’ vraag hebt gesteld. De kans is groot dat je hiermee waardevolle feedback van de ander uitlokt en iets nieuws leert.

Zie conflict als een kans

Stel, je past bovenstaande tips toe, je gesprek gaat de diepte in, maar onverwacht leidt dat tot een heftige, negatieve reactie bij je collega. Dat kan intimiderend zijn en ook heftige emoties bij jou oproepen. Kwame Christian, expert in conflictoplossing, legt in deze video heel mooi uit hoe dit komt. Zijn ultieme tip: zie conflict als een kans om te leren en benader de ander met compassie en nieuwsgierigheid.

Hoe werkt dat in de praktijk? Zodra je merkt dat je gesprekspartner emotioneel wordt, benoem dat en stel een open vraag. Dus: “Ik merk dat je gefrustreerd bent, wat stoort je het meest?” Door niet te oordelen, maar te luisteren, leer je wat er omgaat in de ander en laat je zien dat mensen op het werk gewoon zichzelf kunnen zijn.

Nieuwe verbindingen

Enge vragen stellen, kwetsbaarheid tonen, met stilte spelen en conflict omarmen. In een recent interview met Kwame vroeg ik of al deze tegennatuurlijke acties niet ongezond zijn voor de mens. Nee, antwoordde hij volmondig. Hij wees me op het fenomeen van neuroplasticiteit: de capaciteit van het menselijk brein om nieuwe verbindingen aan te gaan.

Met andere woorden: als wij ons gedrag aanpassen, veranderen onze hersens gewoon met ons mee. Zo ontstaan uiteindelijk nieuwe gewoontes. Maar daarvoor moet je wel iets doen, hoe spannend dat ook is.

[Dit artikel schreef ik oorspronkelijk voor MT/Sprout.]